OVERHEIDSFINANCIËN EEN ROMMELTJE | SANTOKHI, PE A MONI DE? (1)
| united news | Door: Redactie
Beeld: president Chandrikapersad Santokhi. | Auteur: Armand Snijders
De scheidende regering van president Chandrikapersad Santokhi heeft de laatste maanden (geleend) geld over de balk gesmeten, zo blijkt uit de cijfers van het Bureau voor de Staatsschuld (SDMO).
Ook blijken de totale schulden hoger te zijn dan gedacht. Dat wordt in drie opeenvolgende artikelen haarfijn uitgelegd. En er komen waarschijnlijk veel meer onaangename verrassingen aan, want nog niet alle cijfers zijn bekend(gemaakt). Maar waar al dat geld voor is gebruikt, is deels onduidelijk. Dus dat roept de vraag op: Santokhi, pe a moni de?
Grote delen van de samenleving waren optimistisch gestemd toen in
Het volk eiste opheldering van de regering van Desi Bouterse die een verkwistend beleid zou hebben gevoerd en heel veel geld had laten verdwijnen. Santokhi vroeg
“Het gaat een klein beetje pijn doen, tijdelijk. Maar er komt een situatie waarbij de economie hersteld zal zijn, de koers onder controle is, er werkgelegenheid is, er veiligheid is, er internationaal vertrouwen en samenwerking is”, deed hij iedereen doen geloven met zijn dreamteam van ministers.
De hedendaagse realiteit is echter dat anno medio 2025 Suriname niet is gered en er in financieel opzicht zelfs slechter voor staat dan vijf jaar geleden. Om dat te beseffen, hoef je alleen maar de recente overzichten van het SDMO erbij te halen en deze te bestuderen of de analyse van onder meer de Suriname Economic Oversight Board (SEOB) te lezen.
Alleen al de schuld van de overheid bij de Centrale Bank van Suriname is in de eerste maanden van dit jaar bijna verdubbeld: van SRD 8.778.074 miljard in december 2024 naar SRD 16.939.933 miljard in maart. Een toename van 93 procent. Waarom heeft de Staat Suriname in deze periode zo’n groot bedrag geleend? En bovenal, wat heeft ministerie van Financiën en Planning met dit geld gedaan?
De inkomsten blijven ver achter bij de uitgaven, die ondanks het voornemen van de regering maar niet afnemen. Bijvoorbeeld doordat Santokhi te pas en te onpas nieuwe commissies instelde – waarvan de leden betaald moeten worden – door zijn kabinet uit te breiden met heel veel – deels overbodig – personeel en door zeer regelmatig in de helikopter te stappen, terwijl de meeste Surinaamse reisdoelen gewoon over de weg bereikbaar zijn.
Het is onbekend hoeveel deze zaken de Staat hebben gekost, want openheid is de regering-Santokhi vreemd. Dat geldt ook voor de vele publicaties die door zijn communicatiediensten zijn uitgebracht om de verworvenheden van zijn regering te benadrukken.
Voor een deel zijn de extra uitgaven te verklaren. Die zijn veroorzaakt doordat de regering met het oog op de verkiezingen veel gedane beloftes nog wilde nakomen en nieuwe cadeaus die aan de samenleving in het vooruitzicht werden gesteld. Te denken valt aan de bonus van SRD 1.500 aan alle landsdienaren en het extraatje voor AOV’ers en andere uitkeringsgerechtigden.
Of de maandelijkse toelage van SRD 800 en later SRD 1.000 voor studenten die Santokhi eind maart opeens als een duveltje uit het doosje toverde in een poging jongeren te paaien om op hem te gaan stemmen. Al die bedragen moesten wel ergens vandaan worden getoverd.
De Royalties Voor Iedereen (RVI), het omstreden project van Santokhi om iedere Surinamer 750 US dollar in het vooruitzicht te stellen voor de olie-inkomsten die op zijn vroegst pas ná 2028 zullen komen, leggen ook een zware druk op de financiële schouders van het land. Santokhi was van alle kanten gewaarschuwd dit niet te doen, maar deed het toch.
Heel veel uitgaven zijn echter niet verantwoord. Door critici wordt gezegd dat family and friends op grote schaal zijn bevoordeeld en ten onrechte zijn uitbetaald met gelden van de belastingbetalers. Daar zijn geen bewijzen voor, maar gezien het bijna oneindige aantal corruptiegevallen in de afgelopen vijf jaar valt dat ook niet uit te sluiten.
De nieuwe regering zal daar duidelijkheid over kunnen geven door na haar aantreden het ministerie van Financiën en Planning minutieus door te lichten. En daar alle gepleegde transacties te traceren en boven water te halen naar welke individuen/personen/bedrijven/instellingen geld is overgemaakt.
Ook moet onderzocht worden of er comptabele regels zijn overtreden of andere strafbare handelingen zijn gepleegd. Bijvoorbeeld met het oog op de Wet op de Staatsschuld of de Anti-corruptiewet. Dat kan volgens tal van deskundigen bijna niet anders.
Het buitensporige leengedrag van de regering is op alle fronten in het huishoudboekje van de staat terug te zien. Uit de SDMO-cijfers valt op te maken dat de achterstallige betalingen aan lokale leveranciers (supplier arrears) van september 2024 tot en met maart 2025 zijn toegenomen SRD 1.24 miljard naar maar liefst SRD 7.325 miljard. Dat zijn bijvoorbeeld leveranciers van asfalt en andere bouwmaterialen maar ook van cateringbedrijven en helikopterservices.
En sinds maart is daar ongetwijfeld heel veel bijgekomen. Daarnaast is de Staat steeds ‘roder’ komen te staan bij de commerciële banken. Maar die cijfers zijn nog niet bekend, waardoor dat in de nabije toekomst voor onaangename financiële verrassingen kan zorgen en het beleid van de nieuwe coalitie ernstig kan dwarsbomen.
De overdreven extra uitgaven zijn extra zuur voor de samenleving omdat deze geen zichtbare ontwikkeling hebben gebracht; openstaande rekeningen zijn niet betaald (waaronder de vuilophalers), de medische sector verkeert nog altijd in een deplorabele situatie, subsidies en veel lonen worden steevast niet of te laat betaald (aan bijvoorbeeld de Medische Zending) en het wegennet is niet onderhouden en zit vol kuilen, et cetera.
En gebruikelijke verplichtingen, zoals de Algemene Kinderbijslag (AKB) is ook al jaren niet betaald terwijl het wel iedere keer in de begroting is opgenomen. Ouders roepen al ruim twee jaar ‘pe a moni de?’ maar de regering zweeg en zwijgt in alle talen.
Het is wrang en ironisch tegelijk dat de regering-Santokhi middels ‘prudent’ beleid de financiële puinhoop van de voorgangers wilde opruimen, maar het land uiteindelijk in een nog grotere chaos stortte. En dat er voor de nieuwe regering van Jennifer Geerlings-Simons nog heel wat lijken met een hele onaangename geur uit de kast zullen vallen, zal daarom niemand verbazen. Maar ach, dat is inmiddels traditie geworden bij iedere machtswisseling.
ANALYSE
| united news | Door: Redactie
